Co musisz wiedzieć o żywieniu dojelitowym?

Prawidłowe żywienie to nieodłączny element zdrowego stylu życia wpływającego na stan naszego zdrowia. W niektórych sytuacjach, gdy przyjmowanie pokarmów drogą doustną jest niemożliwe lub niewystarczające, konieczne jest wprowadzenie wsparcia żywieniowego. Ma ono na celu ułatwić pacjentowi pokrycie zapotrzebowania na niezbędne składniki odżywcze, których nie może przyjąć lub przyswoić z tradycyjnej diety. Wskazaniem do interwencji żywieniowej z wykorzystaniem żywienia medycznegojest niedożywienie lub ryzyko niedożywienia, a także spodziewany brak możliwości włączenia diety doustnej przez ponad 7 dni. W trakcie wyboru metod interwencji zawsze należy brać pod uwagę to, czy możliwe jest wykorzystanie przewodu pokarmowego – to najbardziej pożądana droga przyjmowania/podawania składników odżywczych [1].

Jakie są formy interwencji żywieniowej?

• żywienie dojelitowe (enteralne);
• żywienie pozajelitowe (parenteralne), w którym specjalistyczne preparaty żywieniowe podaje się bezpośrednio do krwioobiegu;
• żywienie pozajelitowo-dojelitowe, które jest hybrydą dwóch powyższych.

Wsparcie żywieniowe po stronie lekarza

Decyzja o wdrożeniu wsparcia żywieniowego powinna być pozostawiona lekarzowi, który na podstawie oceny stanu zdrowia, stanu odżywienia i zapotrzebowania na składniki odżywcze, dobierze odpowiedni jego rodzaj. Specjalista może zalecić żywienie medyczne w postaci preparatów doustnych, żywienia dojelitowego lub (jeśli nie jest możliwe wykorzystanie przewodu pokarmowego) – żywienia pozajelitowego. Należy pamiętać, że interwencja żywieniowa na wczesnym etapie choroby, już w momencie diagnozy, to zwiększenie szansy pacjentów na szybszy powrót do zdrowia.

Żywienie dojelitowe, czyli…?

Żywienie dojelitowe polega na dostarczaniu do organizmu niezbędnych substancji odżywczych, witamin oraz mikro- i makroelementów drogą inną niż doustna. Dieta może być podawana do żołądka lub jelita cienkiego za pomocą zgłębnika umieszczonego w przetoce łączącej powierzchnię skóry z żołądkiem lub jelitem lub zgłębnika wprowadzonego przez nos do żołądka lub jelita.

W zależności od tego jak długo pacjent ma być żywiony dostosowuje się sposób podawania takiej diety:

• żywienie przez zgłębnik wprowadzony przez nos, gdy czas żywienia trwa nie dłużej niż 14-21 dni;
• żywienie przez przetokę żołądkową (gastrostomia) lub jelitową (jejunostomia), gdy jego czas przewyższa okres 14-21 dni. Przetoki tworzy się za pomocą technik endoskopowych.

Czym są preparaty do żywienia dojelitowego?

Do żywienia dojelitowego powinno się stosować diety przemysłowe. Jest to żywność specjalistycznego przeznaczenia, diety przemysłowe są kompletne pod względem odżywczym i używane jako jedyne źródło pożywienia. Oznacza to, że dostarczają one białka, węglowodanów, tłuszczy, witamin i makroelementów niezbędnych do funkcjonowania organizmu! Diety przemysłowe są bezpieczne i gotowe do użycia [2]. Dużym ułatwieniem dla pacjentów jest fakt, że są one refundowane, co oznacza, że pacjenci oprócz tego, że w szpitalu otrzymują żywienie dojelitowe, to dzięki programom refundacyjnym – mogą ten sposób żywienia kontynuować w domu.

Czy samemu można przygotować posiłek podawany przez zgłębnik?

Nie zaleca się obecne podawania diet kuchennych miksowanych jako docelowego żywienia dojelitowego – trudno określić w nich ilość składników odżywczych, ich konsystencja nie zawsze jest jednolita (co zwiększa ryzyko zatkania zgłębnika), nie są jałowe i trudno ocenić ich osmolarność.

A co jeśli występują inne choroby?

Niektórzy pacjenci wymagają podawania szczególnych preparatów. Dotyczy to osób, którzy borykają się m.in. z cukrzycą, chorobami nerek czy wątroby. Dla tych pacjentów lekarz powinien dobrać specjalistyczną dietę przemysłową.

Czy żywienie dojelitowe jest wystarczające?

Korzyści ze stosowania diety dojelitowej u pacjentów, którzy nie są w stanie dostarczyć z dietą wszystkich składników odżwyczych są znaczące! Przede wszystkim to najbardziej naturalny sposób podaży pokarmu, ponieważ trafia bezpośrednio do przewodu pokarmowego, więc nie zaburza funkcjonowania jelit. Produkty do żywienia dojelitowego są produkowane w restrykcyjnych warunkach, a ich skład jest dostosowany do tego, by być jedynym źródłem pożywienia. Pokrycie zapotrzebowania na składniki odżywcze decyduje o stanie odżywienia pacjenta, który jest kluczowy dla funkcjonowania całego organizmu. Prawidłowo dobrane żywienie dojelitowe będzie zmniejszało ryzyko niedożywienia, wesprze utrzymanie prawidłowej masy ciała, a także może poprawić jakość życia!

A co z bezpieczeństwem i powikłaniami?

Wyłonienie przetoki do żywienia dojelitowego odbywa się endoskopowo, a więc (jak każda procedura chirurgiczna) obarczone jest ryzykiem powikłań. Powikłania te dotyczą najczęściej samego miejsca, przez które podawane jest żywienie – do najczęstszych należą potencjalne zakażenia tych okolic i zmiany skórne. Niezbędne jest przestrzeganie odpowiednich zasad higieny i pielęgnacji.

Co jest potrzebne, aby uzyskać refundację żywienia dojelitowego w warunkach domowych?

Dzięki refundacji jest możliwe kontynuowanie żywienia enteralnego w warunkach domowych. Pacjent musi być objęty ubezpieczeniem zdrowotnym, mieć założony sztuczny dostęp do przewodu pokarmowego, a także posiadać skierowanie do poradni żywieniowej. Osoby te mogą otrzymać bezpłatnie diety przemysłowe, wyposażenie do żywienia, a także nauczyć się obsługi sprzętu i podstawowych zasad higieny obniżających ryzyko powikłań.

Piśmiennictwo:

1. Kłęk S. I wsp., Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego POLSPEN. Krakowskie Wydawnictwo Scientifica, 2019.
2. Kłęk S, Kapała A, Nutritional treatment. Oncol Clin Pract 2018;14