Dieta pacjentów z trudno gojącymi ranami – jakich zasad należy przestrzegać?

Odpowiednio odżywiony organizm ma szansę na lepsze poradzenie sobie z chorobą, w tym również z trudno gojącymi ranami. Dostarczenie pacjentowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych może przyspieszyć proces gojenia, niekiedy skracając tym samym czas spędzony w szpitalu i pozytywnie wpływając na samopoczucie chorego. O czym należy pamiętać, ustalając jadłospis osoby zmagającej się z trudno gojącymi ranami bądź narażonego na ich powstanie?

Niedożywienie – czym jest?

Niedożywienie to stan, który powstaje na skutek niedostarczenia organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych bądź ich niewystarczająco dobrego wchłaniania. Na jego zaistnienie wpływa również fakt, iż podczas choroby bardzo często wzrasta zapotrzebowanie na energię i niektóre składniki odżywcze, np. białko. O niedożywieniu mówimy, gdy w ciągu 3 miesięcy doszło do niezamierzonej utraty ponad 5% masy ciała lub ponad 10% w ciągu 6 miesięcy. Rozpoznajemy je także gdy pacjent nie przyjmował pożywienia przez 7 dni lub spożywał zmniejszoną jego ilość (<60% zapotrzebowania) przez okres co najmniej 10 dni, jeżeli wyjściowy stan odżywienia był prawidłowy.

Stan ten negatywnie wpływa m.in. na odporność i podatność na infekcje, efektywność leczenia, czas jego trwania. Może również uniemożliwiać lub opóźniać podjęcie zalecanej terapii.

Niedożywienie a trudno gojące rany

Niedożywienie jest jednym z głównych czynników wpływających negatywnie na proces gojenia ran (więcej na ich temat przeczytasz w naszym artykule) Może powodować spowolnienie gojenia tkanek (niekiedy wręcz uniemożliwiać zagojenie), przedłużać czas trwania fazy zapalnej i osłabiać układ odpornościowy.

Odpowiednie żywienie jest zatem zarówno metodą prewencji przewlekłych ran, jak i wspiera gojenie już tych powstałych. Proces gojenia rany, w tym regeneracja tkanek, wymaga od organizmu dużego wysiłku, któremu sprostanie jest możliwe dzięki odpowiedniej diecie.

Dieta przy trudno gojących ranach

Toczący się w organizmie stan zapalny oraz mechanizmy mające na celu wygojenie rany sprawiają, że zapotrzebowanie na niektóre substancje odżywcze może wzrastać. Przyczyną niedożywienia może być również brak apetytu po przebytej operacji czy trudności w przyjmowaniu i przygotowywaniu posiłków. Jakie grupy składników są zatem najistotniejsze?

• Białko – pełni rolę budulcową, odpowiada za proces gojenia rany, wspiera odporność i proces krzepnięcia krwi. Dieta wysokobiałkowa wspomaga też istotną przy gojeniu ran produkcję kolagenu. Podaż białka powinna być zatem zwiększona i wynosić nawet 1,5-2,0 g/kg masy ciała – to prawie 2 razy więcej, niż potrzebuje osoba zdrowa. Źródłami pełnowartościowego białka są m.in. nabiał, chude mięso (kurczak, indyk, cielęcina), ryby (morszczuk, dorsz, pstrąg), rośliny strączkowe (soczewica, soja, fasola, groch, ciecierzyca).
• Arginina – aminokwas ten bierze udział we wszystkich 3 fazach gojenia ran. Uczestniczy w procesie zwalczania drobnoustrojów, które przedostały się do rany, pobudzania podziałów komórkowych i również wspiera produkcję kolagenu. Jej źródłem jest mięso, nabiał, ryby i owoce morza, ciecierzyca, produkty zbożowe oraz nasiona i orzechy.
• Cynk – jest odpowiedzialny za namnażanie komórek, wspiera układ immunologiczny i ułatwia zamykanie rany oraz hamuje procesy zapalne. Podczas powstania urazu może dochodzić do jego ubytku, dlatego należy zadbać o uzupełnienie cynku. Jego bogatym źródłem jest mięso, nabiał, jaja, rośliny strączkowe, produkty zbożowe z pełnego przemiału, kasza gryczana.
• Antyoksydanty, nazywane inaczej przeciwutleniaczami – zapobiegają niszczeniu komórek, wspierają układ odpornościowy i łagodzą stan zapalny. Zaliczamy do nich witaminy zwłaszcza A, E i C. Ich główne źródła to surowe warzywa i owoce, szczególnie jagody, truskawki, śliwki, morele, pomidory, szpinak. Warto włączyć do diety także kakao, orzechy i oleje roślinne. Ważne, aby owoce były dojrzałe i podane w sposób łatwy do spożycia. Warzywa mogą być serwowane w postaci surowej, ugotowanej bądź duszonej. Antyoksydantami są też niektóre składniki mineralne np. cynk, selen, miedź, mangan.

Do jakich jeszcze zaleceń warto się stosować?

• Chory powinien spożywać 4-6 posiłków w ciągu doby. Bardzo ważne jest także odpowiednie nawodnienie, czyli 1,5-2 l płynów dziennie – skórę nawilża się także od środka, a to wspomaga leczenie ran,
• Potrawy najlepiej przygotowywać na parze, gotować bądź piec – jest to lepszy wybór, niż smażenie,
• Należy unikać cukrów prostych, tłuszczów zwierzęcych oraz nadmiernej ilości soli,
• Szkodliwe dla pacjenta są używki, takie jak papierosy, alkohol.

Co jeśli tradycyjna dieta jest niewystarczająca?

Zdarza się, iż na skutek choroby pacjent nie jest w stanie przyjąć wszystkich niezbędnych składników odżywczych drogą tradycyjnej diety. Aby uniknąć groźnego dla zdrowia stanu niedożywienia, warto w takiej sytuacji skonsultować z lekarzem wdrożenie doustnych preparatów żywienia medycznego. Dzięki płynnej formie, niewielkiej objętości i różnym wariantom smakowym, są one łatwe do spożycia oraz dostarczają substancji (np. białka, argininy, cynku i antyoksydantów), które pełnią ogromną rolę w leczeniu trudno gojących ran.