Żywienie przy odleżynach

Chorzy unieruchomieni, nieprzytomni, z zaburzeniami czucia, często nieprawidłowo odżywiani, pielęgnowani w niefachowy sposób, narażeni są na powstawanie odleżyn. Czym są odleżyny dość dobrze tłumaczy jej angielska nazwa – pressure ulcer – czyli owrzodzenia z ucisku.

Odleżyna to miejscowa martwica tkanek najczęściej uciskanych przez wystające części układu kostnego. Gdybyśmy chorego położyli na szklanej powierzchni i spojrzeli od dołu to właśnie w tych miejscach gdzie jego skóra dotyka szyby mogą rozwinąć się odleżyny i to niezależnie, czy pacjent leży na plecach, na boku, czy też na brzuchu.

Odleżyna powstaje w wyniku miejscowego niedokrwienia, spowodowanego zbyt długim uciskiem na naczynia krwionośne. Przy powstawaniu odleżyn dużą rolę odgrywają siły tarcia i siły działające ścinająco (stycznie do powierzchni skóry) np. nieprawidłowo ułożone prześcieradło, czy też podparcie chorego, powoduje to przesuwanie się poszczególnych warstw tkanek względem siebie i może prowadzić do pękania naczyń krwionośnych zwykle tych najmniejszych. Stan samej skóry również jest istotny np. czy nie jest wilgotna, pokryta maściami itd.

Szczególnie na powstawanie odleżyn narażeni są pacjenci z zaburzeniami czucia, bądź głęboko nieprzytomni. Niedokrwienie z ucisku określonych obszarów skóry powoduje silny ból, który wymusza nawet podświadomą zmianę położenia. W przypadku, gdy pacjent bólu nie odczuwa, lub nie może się poruszyć, proces może postępować, aż do całkowitego obumarcia komórek i powstania rany.

Powstawaniu odleżyn, oraz opóźnieniom w ich gojeniu sprzyjać może również nieodpowiednie odżywianie pacjenta. Szczególną rolę pełni tu białko – jego niedobór w diecie, prowadzi do zużywania własnych zasobów organizmu. W przypadku, gdy zachodzi konieczność odbudowy zniszczonej tkanki (proces gojenia ran) brak białka ma kluczowe znaczenie – bez odpowiedniej podaży w diecie wygojenie rany jest ogromnie utrudnione.

Żywienie przy odleżynach

Przewlekła rana jest dla organizmu dużym wyzwaniem. Proces gojenia, zwłaszcza przez tzw. ziarninowanie, co ma miejsce właśnie w przypadku przewlekłych ran, wymaga wytworzenia nowych tkanek i jest procesem pochłaniającym spore ilości energii. Aby proces gojenia rany mógł przebiegać prawidłowo organizm musi otrzymywać odpowiednią ilość energii i składników odżywczych, w tym białka.

Zapotrzebowanie na energię u chorego z odleżyną wzrasta około 1,5 raza w stosunku do zapotrzebowania osoby zdrowej i wynosi około 30-35 kcal/kg masy ciała na dobę, w przypadku rozległych ran zapotrzebowanie to może być nawet większe.

Normalne, dzienne zapotrzebowanie na białko u osoby dorosłej wynosi ok. 0,8-1 g/kg masy ciała, u osób z ranami zapotrzebowanie na białko wzrasta do 1,5-2,1 g/kg masy ciała/dobę. W praktyce oznacza to, że spożycie białka powinno być co najmniej dwukrotnie większe niż w zwykłej diecie. Źródłem białka są produkty takie jak nabiał, mięso, ryby i jajka – jeden lub kilka z tych produktów powinno pojawić się w składzie każdego posiłku.

W przypadku trudno gojącej rany, w tym odleżyny ważne jest także dostarczenie organizmowi takich składników jak np. arginina. Wchodzi ona w skład kolagenu i jest źródłem tlenku azotu, substancji rozszerzającej naczynia i poprawiającej ukrwienie tkanek. Dostarczenie odpowiedniej ilości argininy w zwykłej diecie może być niewystarczające dlatego warto do diety włączyć specjalistyczny preparat odżywczy z jego zawartością. Warto by preparat był także bogaty w składniki ważne dla procesu gojenia składniki np. cynk, witaminy A, C, E, białko.

W przypadku odleżyn warto pamiętać, iż skuteczna opieka wymaga wielokierunkowego działania: redukcji ucisku (poprzez obracanie pacjenta, wyrównywanie powierzchni, na której leży), opatrywania rany (utrzymania jej w czystości, stosowania odpowiednich opatrunków) oraz właśnie odpowiedniego żywienia chorego.