Żywienie w chorobie Alzheimera

W wyniku postępu medycyny i poprawy warunków życia, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych, wydłuża się średnia długość życia, a co za tym idzie – zwiększa się liczba i udział w strukturze społecznej osób starszych. W następstwie tego zjawiska odnotowuje się coraz wyższą liczbę pacjentów borykających się z chorobami neurologicznymi – szacuje się, że aż 127 milionów Europejczyków zmaga się z choć jedną chorobą mózgu o podłożu neurologicznym. Dużą grupę stanowią chorzy na chorobę Alzheimera – na całym świecie są ich 24,3 miliony.

Choroba Alzheimera stanowi najczęstszą  przyczynę otępienia. Określa się ją jako pierwotnie zwyrodnieniową, powstającą na skutek odkładania się w mózgu białka o patologicznej strukturze. W wyniku tego dochodzi do stopniowego pogarszania funkcjonowania pacjenta. W początkowym okresie dochodzi do zaburzeń procesów poznawczych, głównie  pamięci. Wraz z rozwojem choroby pogorszeniu ulega zdolność do samodzielnego życia i funkcjonowania.

Choroba Alzheimera często diagnozowana jest na stosunkowo późnym etapie. Wpływ na jej powstanie mogą mieć czynniki genetyczne, środowiskowe, neurochemiczne i immunologiczno-zapalne. Pierwsze objawy, tj. kłopoty z pamięcią, często uznawane są za typowe symptomy starzenia się, przez co terapia nie jest wprowadzana odpowiednio wcześnie. W stadium przedklinicznym, czyli przed postawieniem diagnozy, rozwijać się może nawet przez 30 lat, niszcząc tym samym struktury mózgu. Chorobę można rozpoznać poprzez badania neuropsychologiczne, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny. Niezwykle przydatne są badania PET, czyli pozytonowa tomografia emisyjna.

Nawyki żywieniowe a choroba Alzheimera

Nie ma leku, który pozwoliłby wyleczyć chorobę Alzheimera, ale dostępne są różne terapie objawowe i konkretne formy wsparcia dla chorych i ich opiekunów. Jedną z nich jest odpowiednie żywienie, które powinno dostarczać choremu wszystkich składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ponadto, jak pokazują badania, niektóre składniki odżywcze, dobrane w odpowiednich konfiguracjach i proporcjach, w sposób szczególny wspomagają pracę ludzkiego mózgu i układu nerwowego. Zaliczamy do nich m.in.:

1. Witaminy z grupy B. Aby zapobiec podwyższonemu poziomowi homocysteiny we krwi, która uszkadza naczynia krwionośne i może być czynnikiem zwiększającym ryzyko choroby Alzheimera – ważne jest zatem aby nie dopuścić do niedoborów poszczególnych składników:
   • witaminy B₆, której bogatym źródłem są otręby pszenne, kasza gryczana, orzechy i rośliny strączkowe;
   • witaminy B₁₂ – jej największe ilości występują w drobiu, rybach, jajkach i nabiale;
   • kwasu foliowego który uzupełnimy spożywając brokuły, pomarańcze, szpinak i nasiona roślin strączkowych;

2. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe – szczególnie kwasy tłuszczowe Omega-3. Ich duże dawki znajdziemy w olejach roślinnych, owocach morza, migdałach i orzechach włoskich czy awokado. Według przeprowadzonych badań, spożycie ryb minimum raz w tygodniu zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera o 60% w stosunku do osób, które ryby spożywają rzadko lub wcale;
3. Cynk to składnik mineralny o udowodnionym wpływie na poprawę sprawności intelektualnej osób w starszym wieku. Produkty spożywcze bogate w cynk to migdały, fasola, groszek zielony czy pieczywo pełnoziarniste.

W diecie chorego istotne są również poniższe składniki odżywcze:

• Flawonaidy – ich spożycie w codziennej diecie może zmniejszyć wystąpienie zaburzeń poznawczych, przyczyniają się do poprawy zdolności uczenia się oraz pamięci krótkotrwałej. Ich największą ilość znajdziemy w cytrusach, natce pietruszki, suszonym oregano, kawie i herbacie;
• Antyoksydanty, które chronią organizm przed negatywnymi skutkami stresu oksydacyjnego, w wyniku którego tworzą się wolne rodniki, mogące atakować składniki komórek organizmu, w tym komórki nerwowe zlokalizowane w mózgu. Do antyoksydantów zaliczamy:
  • witaminę C, której doskonałym źródłem są owoce i warzywa, a szczególnie papryka, jarmuż, czarna porzeczka i brukselka;
  • witaminę A – chcąc dostarczyć odpowiednią dawkę tej witaminy, należy uzupełnić dietę o marchew, bataty, paprykę i suszone morele;
  • witamina E – badania wykazały, że spożywanie mniejszej niż 50% zalecanej dziennej dawki tej witaminy obniża sprawność umysłową. Podczas trwających prawie 4 lata badań udowodniono, że zwiększona podaż witaminy E obniża ryzyko choroby Alzheimera. Doskonałymi jej źródłami są orzechy laskowe, olej słonecznikowy, ryby, owoce i warzywa;
  • koenzym Q10 – w procesie starzenia jego poziom znacznie się zmniejsza. Aby nie dopuścić do niedoborów, warto włączyć do diety olej rzepakowy, wołowinę, tuńczyka i jogurty.

Na skutek zmniejszonych możliwości trawienia i wchłaniania substancji odżywczych u osób starszych, zwiększa się u nich ryzyko wystąpienia niedoborów żywieniowych i niedożywienia. Dlatego tak ważne jest stosowanie pełnowartościowej i zbilansowanej diety. U pacjentów z chorobą Alzheimera powinniśmy wprowadzić 5 posiłków dziennie, pokrywających dzienne zapotrzebowanie na wskazane wyżej składniki, a także energię i białko. Sposób podawania posiłków dostosowany powinien być do możliwości, preferencji i stanu zdrowia pacjenta – ułatwieniem może być podawanie potraw pojedynczo lub w formie miękkiej czy półpłynnej. Aby zachęcić pacjenta do spożywania posiłków, warto zadbać o estetykę ich podania, natomiast ich smak można uatrakcyjnić poprzez dodanie przypraw i ziół.

Wsparcie żywieniowe jako integralny element terapii

Badania dowodzą, że dostarczanie określonych składników odżywczych może wspomóc proces leczenia, szczególnie w pierwszej fazie choroby. Dostarczenie składników, które wykazują korzystne działanie w przebiegu choroby Alzheimera w odpowiednich ilościach wraz z tradycyjną dietą może być trudne. W takich sytuacja warto skonsultować z lekarzem włączenie do codziennego jadłospisu specjalistycznego preparatu odżywczego, przeznaczonego dla pacjentów z wczesnymi objawami choroby Alzheimera, który w swoim składzie zawiera m.in. takie składniki jak witaminy z grupy B, wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega 3, cholinę i urydynę oraz witaminy i składniki mineralne.

Z kolei w sytuacji, w której  ze względu na stan pacjenta wdrożenie prawidłowo zbilansowanej diety opartej o produkty tradycyjne okazuje się być niemożliwe lub utrudnione, czyli gdy pacjent odmawia jedzenia lub spożywa jego niewielkie ilości, celowym może okazać się wprowadzenie pod kontrolą lekarza żywienia medycznego w postaci doustnych preparatów odżywczych, które pomoże uzupełnić energię i podstawowe składniki odżywcze jak białko, tłuszcz, węglowodany, witaminy i składniki mineralne.