Żywienie w chorobie Parkinsona

Choroba Parkinsona dotyka przeważnie osoby w starszym wieku, jednak może rozpocząć się także u  osób młodych. Częstość jej występowania wzrasta wraz z wiekiem – dotyka 1,4%  osób po 55. roku życia i 3,4% osób powyżej 75 lat. Zdarza się jednak, że pierwsze objawy choroby mogą wystąpić już przed 20 rokiem życia – mamy wtedy do czynienia z parkinsonizmem młodzieńczym, który może powstać na skutek mutacji genu PRKN (gen parkiny). Na całym świecie, na chorobę Parkinsona choruje 1 mln osób, co daje 0,3% ogólnej populacji.

Jest to choroba neurodegeneracyjna, która powstaje na skutek zmian zwyrodnieniowych komórek nerwowych istoty czarnej zlokalizowanych w mózgowiu. Komórki te, w normalnych warunkach, mają istotne znaczenie dla zależnego od woli człowieka ruchu, gdyż dostarczają do mózgu dopaminę, która bierze udział w przekazywaniu impulsów nerwowych odpowiedzialnych za poruszanie się. Na skutek obumierania komórek jest to znacznie utrudnione. Procesy prowadzące do powstania tej choroby nie są znane, ale przyjmuje się, że  mogą one mieć podłoże genetyczne lub środowiskowe (np. oddziaływanie czynników toksycznych, stres oksydacyjny, przewlekły proces zapalny).

Rozpoznanie choroby to trudny moment zarówno dla pacjenta, jak i jego bliskich. Diagnoza może powodować obawę przed nową, nieznaną rzeczywistością. Należy wówczas pamiętać, że wcześnie postawiona diagnoza pozwala na szybsze wdrożenie leczenia, które może pozytywnie wpłynąć na jakość życia chorego.

Wraz z rozwojem medycyny możliwa jest coraz bardziej skuteczna terapia. Obecnie najczęściej stosowanym lekiem w terapii choroby Parkinsona jest lewodopa, która w ośrodkowym układzie nerwowym jest metabolizowana do dopaminy, tym samym zwiększając jej stężenie w mózgu.

Zadaniem diety stosowanej w chorobie Parkinsona jest z jednej strony dostarczenie odpowiedniej ilości wszystkich niezbędnych dla zachowania prawidłowego stanu odżywienia składników odżywczych, z drugiej zaś zapewnienie optymalnego wchłaniania i wykorzystania lewodopy. Ta druga funkcja jest szczególnie istotna, gdyż bezpośrednio wpływa na efektywność stosowanego leczenia. Aminokwasy zawarte w białkach z pożywienia współzawodniczą z lewodopą, tym samym posiłek bogaty w białko, spożyty przed podaniem lewodopy, utrudnia jej wchłanianie w jelitach. Dodatkowo po strawieniu białek aminokwasy krążące we krwi będą̨ spowalniały przechodzenie lewodopy przez barierę krew-mózg.

Odpowiednia dieta może także wspomóc utrzymanie właściwego stanu odżywienia organizmu i  masy ciała pacjenta. Osoby zmagające się z chorobą Parkinsona są narażone na wystąpienie stanu niedożywienia. Jest to spowodowane zwiększonym wydatkiem energetycznym, który powstaje na skutek wzmożonego napięcia mięśniowego, czyli drżenia kończyn. Niedożywienie może być także efektem zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów (wynikających np. z trudności w przełykaniu, zaburzeń apetytu czy problemów z codziennymi czynnościami, takimi jak przyrządzanie posiłków). Szacuje się, że około 24% pacjentów z chorobą Parkinsona jest niedożywionych, a kolejne 60% znajduje się w grupie ryzyka. Jak zatem powinna wyglądać dieta osób z chorobą Parkinsona?

• U osób chorych na chorobę Parkinsona często występuje zwiększone zapotrzebowanie energetyczne. Posiłki powinny być pełnowartościowe, stanowić źródło białek, tłuszczów, węglowodanów, błonnika, witamin i składników mineralnych;
• Częstotliwość posiłków powinna być dostosowana do godzin przyjmowania leków. Istotne jest regularne picie wody, herbaty czy soków owocowych;
• U pacjentów, którzy w leczeniu stosują lewodopę, istotne jest odpowiednie rozłożenie w ciągu dnia przyjmowanie białka, ponieważ jego spożycie wraz z lekiem lub w zbyt krótkim odstępie czasu od jego zażycia może utrudniać wchłanianie substancji leczniczych, a w konsekwencji tego osłabiać ich działanie. Zaleca się, by ilość białka w codziennym jadłospisie wahała się w granicach do 0,8 g na 1 kg ciała (co w przypadku pacjenta ważącego 70 kg wynosi 56 g do 70 g białka). Posiłki zawierające ten składnik odżywczy przyjmowane powinny być zgodnie z zaleceniami lekarskimi, w odpowiednim przedziale czasowym od zażycia lewodopy – 30 min przed posiłkiem, albo 1-1,5 h po jego spożyciu. W niektórych przypadkach, szczególnie u osób w późniejszym stadium choroby, stosuje się tzw. dietę z redystrybucją białka. Wówczas zalecane jest przyjmowanie większości dziennej porcji białka w posiłku wieczornym, zaś w pierwszej połowie dnia dieta powinna dostarczać zaledwie 10% zalecanego dobowego spożycia. Przy konieczności tak znacznego ograniczenia spożycia produkty, które zazwyczaj nie są postrzegane jako dobre źródło białka, okazują się być wysokobiałkowymi, np. 2 kromki chleba graham (około 100g) dostarczają około 7g białka. Tym samym skomponowanie dań, które znajdą zastosowanie w pierwszej połowie dnia może okazać się trudne. Pomocne w takich sytuacjach mogą być się specjalistyczne preparaty odżywcze, które dostarczają jednocześnie sporych ilości energii, zawierają witaminy i składniki mineralne, dzięki czemu stanowić mogą istotne wsparcie żywieniowe dla osób chorych na chorobę Parkinsona;
• Preparaty żywienia medycznego mogą okazać się pomocne także w odniesieniu do ryzyka niedożywienia, o którym była mowa wcześniej. W małej objętości dostarczają energii i składników odżywczych stanowiąc skoncentrowane źródło tych składników. Ich wdrożenie do diety należy skonsultować z lekarzem, który opracuje dla pacjenta schemat i zasady podaży białka.